مقدمه
الماس سنگی گرانبها و با ارزش ترین کانی موجود در دنیا است که از جنس کربن است و در سیستم کریستالی کیوبیک رشد می کند و دارای ضریب شکست یگانه است و سختی آن 10 و از سفتی قابل قبولی برخوردار است در رتبه اول جدول سختی موهس قرار دارد.
این سنگ به قدری مشهور و پرطرفدار است که به عنوان پادشاه سنگ ها و سنگ اولین ماه تولد انتخاب شده است و متعلق به فروردینی های عزیز است.
(4 C`s) Clarity. Color. Cut. Carat
فاکتور های بسیاری وجود دارد که الماس ها را از یکدیگر متمایز می کند ولی چهار فاکتور مهم پاکی، رنگ، تراش و وزن سنگ در قیمت و ارزش الماس تاثیرگذار است.
این چهار فاکتور در کنار هم باعث بالا بردن ارزش سنگ می شود چنانچه یکی از فاکتور ها درجه کیفی استاندارد و بالایی نداشته باشد ارزش الماس به شدت پایین می آید.
(Clarity) پاکی
الماس ها می توانند درون خود 24 نوع ناخالصی را به هر میزان جای دهند که طبیعتا از این 24 نوع خود کریستال الماس بیشترین سهم را خواهد داشت. هر قدر میزان ناخالصی در الماس کمتر باشد درجه پاکی آن بیشتر خواهد بود.
این ناخالصی ها در دو بخش الماس به صورت سطحی و درونی قابل مشاهده است.ناخالصی ها و معایبی که در سطح به وجود می ایند معمولا قابل بر طرف شدن هستند و تاثیر آنچنانی در ارزش الماس نمی گذارند.
در الماس به طور معمول منظور از ناخالصی، ناخالصی های درونی است.
مقدار پاکی الماس با میکروسکوپ شناسایی و با لوپ ده ایکس به روش های زیر مورد قضاوت قرار می گیرد:
Flawless(FL) .1
درجه کیفی این سنگ ها ممتازترین نوع الماس می باشدکه فاقد هر گونه ناخالصی است.
Internally Flawless(IF) .2
این دسته از سنگ ها نیز فاقد هر گونه ناخالصی درونی می باشند و تنها از عیب های سطحی جزئی و قابل رفع برخوردارند.
Very Very Slightly Included (VVS1 & VVS2) .3
الماس های این دسته دارای ناخالصی های بسیار بسیار ریز هستند که حتی پیدا کردن آن ها با بزرگنمایی ده ایکس کار برای افراد غیر حرفه ای کار بسیار دشواری است.
Very Slightly Included (VS1 & VS2) .4
الماس های این دسته دارای ناخالصی های کوچک و کم می باشد. ناخالصی های این دسته از الماس ها نسبت به گروه قبلی از نظر ابعاد و تعداد بیشتر هستند.
Slightly Included (SI1 & SI2) .5
ابعاد و تعداد ناخالصی های موجود در این الماس ها نسبت به گروه قبلی بیشتر و با بزرگنمایی ده برابر لوپ به راحتی قابل مشاهده هستند.
Included (I1 & I2 & I3) .6
ناخالصی های موجود در این الماس ها به قدری واضح و آشکار هستند که حتی با چشم غیر مسلح هم قابل رویت می باشند.این گروه از الماس ها پایین ترین درجه کیفیت از لحاظ پاکی را دارند چنانچه الماسی از لحاظ درجه کیفی پاکی پایین تر از سطح این گروه باشد در دسته الماس های صنعتی قرار می گیرند که مصرف جواهری ندارند.
)Colorرنگ (
درجه بندی رنگ الماس
موسسه گوهر شناسی آمریکایی جی آی ای یک سیستم ساده را برای تفکیک رنگ های الماس تعریف کرده است که از حرف دی شروع شده و به حرف زد ختم می شود.
در این سیستم محدوده رنگی با توجه به غلظت رنگ از کاملا بی رنگ دی تا غلظت بالای رنگ زد دسته بندی می شود.
هر چه از زد به سمت دی برویم غلظت رنگ کاهش یافته و هر چه از دی به زد نزدیک شویم غلظت رنگ افزایش می یابد.
تشخیص غلظت رنگ الماس در چارچوب این سیستم بدون تجهیزات گوهرشناسی و سنگ های مقایسه ای به هیچ عنوان امکان پذیر نیست.
MASTER STONE سنگ های مقایسه ای برای تشخیص رنگ الماس
شناسایی رنگ الماس در محدوده دی تا زد به دسته های زیر تقسیم می شود:
D.E.F colors .1
این دسته از الماس ها فقط در نوع دی کاملا بی رنگ هستند اما ای و اف هم در نگاه اول با دی تفاوتی ندارند و فقط با قرار گرفتن در کنار سنگ های مقایسه ای می توان به وجود مقدار ناچیزی رنگ در آن پی برد ولی در کل این سه درجه جز یک خانواده محسوب می شوند هر چند ارزش دی بسیار بالاتر از ای و اف می باشد.
G.H.I.J colors .2
الماس هایی که در این دسته قرار می گیرند اگر از فیس آپ به آن دقت کنیم بی رنگ دیده می شوند ولی اگر در فیس آپ قرار بگیرند مقدار کمی رنگ در پاولیون آن مشاهده می شود به سنگ های این دسته تقریبا بی رنگ(نیر کالر لس) گفته می شود.
K.L.M colors .3
الماس هایی که در این دسته قرار می گیرند در زاویه فیس آپ دارای مقدار ناچیزی رنگ ولی در زاویه فیس آپ رنگ بسیاری در پاولیون آن ها مشاهده می شود.
M to Z colors .4
الماس هایی که در این درجه بندی تعریف می شوند چه در حالت فیس آپ و در چه حالت فیس دان رنگ به وضوح در آن ها قابل رویت است.
نکته قابل توجه اینکه دراین سیستم الماس فقط تا ام درجه بندی می شود چنانچه یک درجه از ام بگذرد در شناسنامه به آن ام به بعد گفته می شود به طور مثال اگر الماسی به رنگ کیو باشد یا زد باشد به آن ام به بعد گفته می شود.
به طور کل درجه کیفیتی رنگ الماس هر مقدار به دی نزدیک باشد با ارزش تر می باشد و بالعکس هر مقداری به زد نزدیک باشد از ارزش آن کاسته خواهد شد ولی چنانچه یک درجه از زد بالاتر باشد جز دسته فنسی کالر ها الماس های رنگی که ارزشمند ترین الماس ها هستند قرار می گیرند.
الماس های رنگی
اصلی ترین رنگ الماس بی رنگ کامل است و در رنگ های دیگری مانند آبی، قهوه ای، سبز، طوسی، سیاه،ارغوانی، صورتی، نارنجی و سفید نیز یافت می شود که رنگ قرمز این گوهر کمیاب ترین و با ارزش ترین نوع آن است به تمامی این رنگ ها در الماس فنسی کالر گفته می شود.
تمامی رنگ های الماس
برش برلیان (Brilliant cut)
این برش مناسب سنگ هایی است که دارای سختی و ضریب شکست بالا بوده و از شفافیت خوبی برخوردارند که از 57 یا 58 صفحه (Facet) بر روی گوهر تشکیل می شوند.
نمونه سنگ هایی که می توان بر روی آنها تراش برلیان زد. الماس، یاقوت و … هستند که به شکل های گرد، بیضی، مربع، قلب و اشکی برش داده میشوند این نوع برش بر روی گوهرهای شفافی انجام می گیرد که از لحاظ استقامت و سفتی از درجه کیفی بالایی برخوردار باشند.
اغلب برش های صفحه دار به سه قسمت تاج (Crown)، کمربند (Girdle) و خیمه (Pavilion) تقسیم می شوند.نکته اینکه در برخی از برش های برلیان الماس یک صفحه به نوک تیز خیمه اضافه میکنند که به آن کیولت (Culet) میگویند.
درجه بندی الماس بر اساس برش
سنگ های برش خورده الماس ازلحاظ برش در بیست ناحیه مورد بررسی قرار می گیرند و نتیجه آن در سه بخش تناسب (پورپورشن)، تقارن(سیمتری) و صیغل (پولیش) گزارش داده می شود.چنانچه در یکی از این سه بخش نمره پایینی به سنگ اختصاص یابد همان نمره، درجه کیفی الماس از لحاظ برش را مشخص می کند.
به طور کل هر چه قدر برش الماس به استاندارد نزدیک باشد کیفیت آن از لحاظ براقی و دیسپرژن بهتر است و هر چه قدر از استاندارد به دور باشد مسلما کیفیت براقی و دیسپرژن آن پایین تر می باشد. در بسیاری از موارد برش غیر استاندارد علاوه بر کیفیت پایینی که در براقی و دیسپرژن دارد باعث اضافه وزن در الماس می شود و این به ضرر خریدار است.
معادن
معادن الماس به طور عمده به دو دسته تقسیم می شوند
1.معادن اولیه
2.معادن ثانویه
معادن اولیه تجمع الماس در یک منطقه به عمق 140 تا 190 کیلومتری زمین گفته می شود. این معادن توسط تجهیزات و ماشین آلات سنگین توسط انسان قابل استخراج است.
هندوستان، برزیل، آفریقا جنوبی، تانزانیا، آنگولا، استرالیا، آمیکا، روسیه، ونزوئلا به ترتیب بزرگترین تولید کنندگان الماس در دنیا محسوب می شوند.
تنها 1 درصد از الماس های استخراج شده ملاک های لازم برای ورود به صنعت جواهر را دارند و بقیه الماس ها در مصارف صنعتی به کار گرفته می شوند.به طوری که در بعضی از معادن از هر 2 تن الماس استخراج شده 1 قیراط مصرف جواهری دارد.
معادن ثانویه: الماس ها بعد از رسیدن به صورت کاملا طبیعی و بدون دخالت انسان ازعمق به سطح زمین توسط عوامل طبیعی مانند باد، باران و طوفان و تغیرات اقلیمی و دمایی به مکان های دیگر منتقل می شوند که به این اماکن معادن ثانویه گفته می شود.معادن ثانویه به دو دسته تقسیم می گردد:
1.رودخانه ای: به الماس های حمل شده توسط آب که پس از طی مسیری طولانی بر اثر کاهش حجم و فشار آب در بستر رودخانه ته نشین می شوند.
2.اقیانوسی یا دریایی: جریان آب در رودخانه ها طی سالیان متمادی منجر به روانه الماس های ته نشین در رودخانه ها در بستر دریا و اقیانوس می شود.
لازم به ذکر است الماس های موجود در معادن ثانویه به دلیل حرکت مدام و سایش آن ها در طی مسیر باعث پالایش شدن آن ها شده و معمولا از کیفیت بالاتری نسبت به الماس های معادن اولیه برخوردار هستند.
بزرگترین الماس دنیا
الماس کولینان بزرگترین الماس شفافی است که تا به امروز کشف شده است. این الماس در سال 1905 در آفریقای جنوبی در معدن توماک کولینان کشف شد و در آوریل همان سال در لندن به حراج گذاشته شد. این الماس تا دو سال به فروش نرفت و بالاخره در سال 1907 توسط دولت بریتانیا خریداری شد و در شهر آمستردام توسط جوزپ آسچر برش خورد که بزرگترین قطعه اش 530.4 قیراط تراشیده شد. این قطعه تا به امروز بزرگترین الماس برش خورده دنیا محسوب می شود و به نام «گرید استار» نامگذاری شد.
دومین قطعه بزرگ این الماس که 317.4 قیراط است «سکند استار» نامیده شد که هردوی این قطعات روی تاج سلطنتی پادشاه انگلستان نصب شد. گولینان به غیر از این دو قطعه 7 قطعه دیگر نیز دارد که در مجموع 208.294 قیراط هستند که همگی آنها به الیزابت دوم رسید.
مهمترین مرکز تجاری الماس در دنیا شهر آنتروپ بلژیک است که روزانه بالغ بر 200 میلیون دلار الماس خرید و فروش می شود.
Simulant Diamondشبه الماس
به دلیل بالا بودن قیمت و ارزش الماس از قدیم تا به امروز باعث شده که انسان مشابهاتی را به جای الماس مورد استفاده قرار دهد
شبه الماس ها از نظر خواص فیزیکی، شیمیایی و نوری تفاوت های بسیار زیادی با الماس داشته و تنمها از نظر ظاهری به آن ها شبیه هستند ودر بازار به جای شبه الماس از واژه های اتمی و یا بدلی استفاده می شوند.
قابل ذکر است که شبه الماس ها با الماس مصنوعی فرق بسیار زیادی دارند
گوهر نگاربه تعدادی از شبه الماس ها در این مقاله اشاره می کند:
Yttrium Aluminum Garnet(YAG) 1.
ییتریوم آلومینیوم گارنت: اولین بار با هدف استفاده صنعتی در لابراتوار ساخته شد اما به دلیل کیفیت بسیار بالایش در سالیان سال به عنوان یک شبه الماس در جواهرات مورد استفاده قرار گرفت.
همانطور که اشاره شد این سنگ نمونه طبیعی ندارد و به دلیل هزینه زیاد و کیفیت پایینش سال هاست که تولید نمی شود و از رده خارج شده است.
Yttrium Aluminum Garnet
Gadolinium Gallium Garnet (GGG) .2
گادولینیوم گالیوم گارنت: از نظر براقی و دیسپرشن مانند الماس است اما به دلیل درجه سختی پایین به راحتی دچار خط و خش می شود و دارای بالاترین وزن مخصوص در میان دیگر شبه الماس ها است. این نمونه هم مانند مورد بالا به دلیل هزینه زیاد برای تولید آن و کیفیت پایینش به طور کل منسوخ شده است.
Gadolinium Gallium Garnet (GGG)
Zircon.3
زیرکن: یک شبه الماس طبیعی است که دارای تنوع رنگی بسیار زیادی است
سختی این گوهر بسیار پایین تر از الماس است
Synthetic Rotile.4
روتیل مصنوعی: این شبه الماس نیز در لابراتوار ساخته شده و به دلیل داشتن اختلاف ضریب شکست بالا از دو بینی بسیار بالایی برخوردار است
روتیل مصنوعی بین شبه الماس های دیگر از دیسپرژن (پاشیدگی نور) بالایی برخوردار است.به طوری که در بعضی موارد آنقدر دیسپرژن بالایی به خود می گیرد که خود را شبیه سنگ های رنگی می کند.
Synthetic cubic zirconia(CZ).5
کیوبیک زیرکنیا مصنوعی: یکی از متداول ترین شبه الماس ها می باشد که شباهت بسیار زیادی به الماس دارد. این شبه الماس به دلیل ساختار رشد کریستالی اش تفاوت های بسیاری با زیرکن دارد ولی هر دو به عنوان شبه الماس مورد استفاده قرار می گیرند.
Moissanite.6
مویزنایت: این سنگ مصنوعی که سختی بسیار بالا و نزدیک به الماس دارد (9.25) جدیدترین و شبیه ترین شبه الماس موجود در بازارجواهرات است.
این سنگ در سیستم کریستالی هگزاگونال رشد می کند که همین امر موجب شده که شکست نوری آن دوگانه باشد و دو بینی را در سنگ مشخص می کند ولی به طور یقین از آن به عنوان بهترین شبه الماس در صنعت جواهرات استفاده می شود.
Glass.7
شیشه: یکی از قدیمی ترین شبه الماس ها است که علاوه بر جایگزینی الماس در سایر گوهر ها هم استفاده می شود به طور کل شیشه یک شبه گوهر است که نه براقی نه دیسپرژن دارد.
روش بهسازی
به منظور بالا بردن استقامت سنگ، بهبود غلظت رنگ و کم کردن ناخالصی ها بهسازی صورت می گیرد و این فرایند ارزش مضاعفی به سنگ می دهد.
تشخیص الماس بهسازی شده از نمونه طبیعی آن کار بسیار سخت و دشواری است که فقط به دست متخصصان و کارشناسان این رشته امکان پذیر است.
برای بهسازی الماس روش های مختلفی به کار گرفته می شود
)HPHTروش فشار و حرارت (.1
از این روش برای تغییر رنگ الماس استفاده می شود و فقط الماس های با کیفیت بالا با قرار گرفتن در دستگاه شبیه سازی اعماق زمین به این شیوه بهسازی می شوند. به کمک این دستگاه می توان الماس های بی رنگ را به فنسی کالر تبدیل کرد.
عکس شماره 1
عکس شماره 2
در تصویر شماره 1 الماس قهوه ای از طریق این روش بی رنگ شده است و در تصویر شماره 2 الماس تقریبا بی رنگ به رنگ قهوه ای درآمده است.
(Irradiation & Annealing) پرتوزایی و حرارت .2
در عمق زمین بین 140 تا 190 کیلومتری طی میلیون ها سال در اثر مجاورت بعضی از الماس ها با عناصر پرتوزا به طور طبیعی رنگ آن ها تغییر می کند لذا دانشمندان توانسته اند به واسطه همین فرمول سنگ ها را به روش پرتو افکنی به رنگ های زرد، سبز، صورتی و مشکی مورد بهسازی قرار دهند. برای تثبیت رنگ های ناشی از پرتو افکنی بعد از این عمل مورد حرارت قرار می گیرند.لازم به ذکر است 90 درصد از سنگ هایی که به این روش مورد بهسازی قرار می گیرند سبز می باشند.البته در بعضی مواقع سنگ ها بدون روش پرتو زایی فقط از طریق حرارت مورد بهسازی قرار می گیرند.
(Coating) روش پوشش سطحی .3
برای بالا بردن کیفیت بصری و ظاهری الماس لایه بسیار نازک را روی سطح الماس قرار می دهند که به راحتی خراش بر میدارد و براقی کمتری نسبت به نمونه بدون بهسازی آن دارد.
قبل از کوتینگ بعد از کونینگ
(Fracture Filling) روش پر کردن ترک .4
چنانچه ترک هایی در سنگ وجود داشته باشند که به سطح رسیده باشند توسط شیشه سرب دار این ترک ها پر می شوند. نزدیکی ضریب شکست شیشه سرب دار به الماس باعث پر کردن الماس توسط این ماده شده و موجب محو کردن ترک ها می شود این روش یکی از بدترین نوع بهسازی است چراکه بعد از حرارت توسط جواهرساز، شیشه سرب دار به دلیل مقاومت کمش در برابر حرارت از سطح سنگ خارج شده و دیگر الماس قابل استفاده نمی باشد. شناسایی این روش کار بسیار دشواری بوده و توسط کارشناسان مجرب قابل بررسی می باشد.
Laser Drill Hole روش حفاری با لیزر .5
در بعضی مواقع ناخالصی های سیاه رنگ الماس وجود دارد که ابتدا سنگ را با مته از سطح سنگ تا مرکز ناخالصی سوراخ کرده و سپس به وسیله لیزر ناخالصی را بی رنگ می کنند.
Syntactic Diamondالماس مصنوعی
به الماس هایی گفته می شود که خواص فیزیکی، شیمیایی و نوری آن با نمونه طبیعی اش یکسان و هیچ تفاوتی نداشته باشد. سال 1970 شرکت جنرال الکتریک در لابراتوار توانست این موفقیت را به نام خود ثبت کند. در ابتدا هدف از ساخت الماس مصنوعی کمک به صنعت بود ولی رفته رفته به دلیل ساخت کیفیت بالای این الماس ها مصرف جواهری پیدا کرد.
الماس های مصنوعی را به دو روش اچ پی اچ دی و سی وی دی در لابراتوار می سازند که شرکت های سازنده جهت کنترل بازار اطلاعات ناچیزی از آن را به بیرون داده اند
(HPHT) فشار بالا و دما بالا .1
در این روش دقیقا اتفاقی که بر روی الماس در عمق زمین روی می دهد را در لابراتوار شبیه سازی می کنند. نکته قابل توجه این که از روش اچ پی اچ تی هم برای ساخت الماس و هم برای بهسازی الماس بهره گرفته می شود.
نکته قابل توجه این که به وسیله این روش هم الماس مصنوعی می سازند و هم الماس را مورد بهسازی قرار می دهند.
CVDروش ترسیب شیمیایی بخار .2
در سال1980 موسسه ملی تحقیق مواد معدنی ژاپن موفق به کشف این روش با ترکیبات شیمیایی بخار از قبیل گاز متان و هیدرژن در دمای 1270 تا 1670 درجه سانتی گراد شد . در این روش نیاز به دمای بالا و فشار بالا کاربرد خاصی ندارد.
روش های تشخیص الماس مصنوعی
روش های تشخیص الماس مصنوعی به قدری سخت است که اگر الماس روی کار سوار باشد موسسه جی آی ای به هیچ عنوان قادر به شناسایی نخواهد بود و شناسنامه برای آن صادر نخواهد کرد.
1. حک کلمات زیر بر روی کمربند الماس برش خورده مصنوعی:
G POL, Bellatarie, Pegasus, Monarch, HPHT
نکته: ولی در اغلب مواقع این کلمات به دلیل سودجویی روی کمربند حک نمی شوند.
2. ناخالصی های فلزی : وجود ناخالصی های فلزی در الماس دال بر مصنوعی بودن ان دارد چنانچه مقدار ناخالصی های فلزی درون الماس مصنوعی زیاد باشد توسط آهن ربای بسیار قوی جذب می شود.
نکته قابل توجه اینکه برخی از الماس های طبیعی دارای ناخالصی سیاه رنگ کربن هستند که نباید آن ها را با ناخالصی های فلزی اشتباه گرفته شود.
GIAبرگرفته از سایت
Fluxوجود ناخالصی فلکس .3
برای کاهش دمای ذوب در فرایند ذوب مصنوعی ماده ای به نام فلکس اضافه می کنند که در برخی از مواقع این فلکس ها به صورت ناخالصی در الماس قابل رویت هستند.
(Fluorescent) رنگ فلورنسی .4
40 درصد از الماس های طبیعی زیر نور فرابنفش (فلورنس) به رنگ آبی در می آیند ولی الماس های مصنوعی به رنگ سبز مایل به زرد دیده می شوند.
رنگ آبی حاصل از اشعه فرابنفش در الماس طبیعی
رنگ الماس های مصنوعی زیر نور فرابنفش
نکته قابل توجه این که شناسایی الماس مصنوعی به هیچ عنوان کار ساده ای نبوده و حتما نیاز به کارشناس مجرب و تجهیزات گوهر شناسی بسیار گسترده ای دارد.
(Certificate)شناسنامه
در شناسنامه فقط مشخصات فنی و ظاهری هر گوهری من جمله الماس ثبت می شود. باید توجه داشت که چنانچه سنگی شناسنامه داشته باشد به معنی با ارزش بودن آن سنگ نمی باشد ممکن است الماس یا گوهر شناسنامه داری از درجه کیفی پایینی برخوردار بوده باشد.
خواندن شناسنامه نیاز به تخصص بسیار بالایی دارد. در شناسنامه الماس حداقل 24 فاکتور مورد بررسی قرار می گیرد که 19 الی 20 فاکتور مربوط به کات الماس می باشد. نتیجه بررسی این 24 فاکتور در 19 سطر اعلام می شود.
متاسفانه برخی از سودجویان بدون داشتن تخصص فاکتور سنگ را به عنوان شناسنامه تحویل مشتری می دهند.
RAPAPORT DIAMOND REPORTسیستم جهانی قیمت گذاری الماس
راپاپورت بزرگترین مرکز برای قیمت گذاری الماس در جهان می باشد. این سیستم بر اساس چهار فاکتور اختصاصی(تراش، پاکی، رنگ و وزن) الماس ها را قیمت گذاری می کند و ماهیانه یا هفتگی به اعضای خود اعلام می کند.
مجموعه گوهرنگار افتخار این را داردکه یکی از اعضای این شرکت مهم باشد.
خواص درمانی
این گوهر در خودش حس پیروزی و وفاداری دارد و در مسائل احساسی نیز تاثیر می گذارد.
در قدیم الماس سنگی محافظ تلقی میشد و در سحر و جادو از آن استفاده میشد
و در علم سنگ درمانی الماس را پر انرژی ترین سنگ درمانی می دانند.
پاسخ دادن