مقدمه
فیروزه جزو سنگ های نیمه گرانبها است و در سیستم کریستالی تری کلینیک رشد می کند. سختی این گوهر بین 5 تا 6 است و از سفتی نسبتا خوبی برخوردار است. فیروزه جلای واکسی یا روغنی به خود می گیرد که از آبی بسیار کمرنگ تا آبی تیره و از آبی تا سبز و سبز تا سبز مایل به زرد دیده می شود.
فیروزه به حدی مورد توجه همگان قرار دارد که جزو یکی از دوازده گوهر ماه های تولد بوده که متعلق به آذرماهی های عزیز است.
تاریخچه سنگ
در گذشته اگر کسی در جنگ همراه خود فیروزه داشت بر حریف خود پیروز می شد به این دلیل است که نام اصلی این سنگ در زبان پهلوی “پیروچک” (پیروزه) بوده است.
ایران حداقل از 2000 سال قبل بزرگترین منبع فیروزه در جهان است. این سنگ درابتدا توسط ایرانیان “پیروزی” نامگذاری شد و بعدها اعراب آن را فیروزه نامیدند.
در بسیاری از فرهنگ های جهان قدیم و جدید، این سنگ قیمتی هزاران سال به عنوان سنگ مقدس، ثروتمند یا طلسم شناخته شده است. قدیمی ترین شواهد برای این ادعا در مصر باستان یافت شد؛ جایی که اثاثیه قبر با منبت فیروزه ای کشف شد که قدمت آنها تقریباً ۳۰۰۰ قبل از میلاد بود. درامپراتوری باستان ایران، سنگ های قیمتی آبی آسمانی قبلاً به دور گردن یا مچ دست به عنوان محافظتی در برابر مرگ غیر طبیعی پوشیده می شد. اگر رنگ آنها تغییر می کرد، تصور می شد که استفاده کننده دلیلی برای ترس از نزدیک شدن به عذاب دارد. در همین حال، مشخص شده است که فیروزه می تواند رنگ خود را تغییر دهد. این تغییر می تواند ناشی از نور یا واکنش شیمیایی ناشی از مواد آرایشی، گرد و غبار یا اسید پوست باشد.
کاربرد فیروزه در اماکن مذهبی
سنگ فیروزه به دلیل رنگ آبی اش در ساخت گنبد و فضای داخلی مساجد بزرگ در ایران، آسیای میانه و روسیه بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
در معماری ایرانی از فیروزه آبی برای پوشاندن گنبد کاخ ها استفاده می شد زیرا رنگ آبی شدید آن نیز نمادی از بهشت روی زمین بود.
آستان قدس رضوی ازدیدنی ترین اماکن فیروزه در دنیاست که در آن فیروزه های کم نظیر دنیا وجود دارند.
رنگ این رسوب به طور طبیعی آبی است و هنگام گرم شدن به دلیل کم آبی، سبز می شود.
هزاران سال است که فیروزه سنگ ملی ایرانیان است که به طور گسترده ای برای تزئین اشیاء (از عمامه تا افسار و تاج)، مساجد و دیگر ساختمان های مهم داخل و خارج استفاده می شود. سبک ایرانی و استفاده از فیروزه بعداً پس از استقرار امپراتوری مغول به هند نیز انتقال داده شد که تأثیر آن در جواهرات طلا با خلوص بالا (همراه با یاقوت و الماس) و در بناهایی مانند تاج محل مشاهده می شود.
فیروزه را برای افزایش رنگ و دوام بیشترمورد بهسازی قرار می دهند ولی اغلب اطلاعات کاملی در مورد بهسازی این گوهر زیبا داده نمی شود.
در مصر باستان علاقه هاتوربه فیروزه (الهه گاو با شاخ هایی بر سر) بر هیچکس پنهان نبود به طوری که لقب هایی چون “بانوی فیروزه ای”، “معشوقه فیروزه ای” و”بانوی فیروزه ای کشور” به او دادند.
در فرهنگ غربی، فیروزه سنگ متولدین سنتی برای متولدین ماه دسامبر است. فیروزه در دین یهود نیز از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است به طوری که سنگی از فیروزه در سینه یکی از کاهنان اعظم یهود قرار داده اند. این سنگ همچنین برای مردم بومی “زونی” و “پوئبلو” در جنوب غربی آمریکا مقدس تلقی می شود.
معادن
فیروزه در مناطق زیادی یافت می شود از جمله در ایران، افغانستان، مصر، هندوستان و آمریکا.
فیروزه ایران
مرغوب ترین نوع فیروزه در جهان متعلق به کشور عزیزمان ایران است و درشهرهای دامغان، کرمان و نیشابور یافت می شود که بهترین و گرانترین نوع آن در ایران فیروزه نیشابور است.
در شهر بابک استان کرمان معدن فیروزه بزرگی وجود دارد که قابل قیاس با فیروزه نیشابور است وهمچنین فیروزه دامغان نیز از محبوبیت بسیاری برخوردار است. در برخی موارد فیروزه دامغان را به خاطر رگه های طلایی آن به نام فیروزه نیشابور گرانتر هم می فروشند. به طور کل در جهان هر نوع فیروزه مرغوب را فیروزه ایران می نامند ولی در کشور خودمان مردم به اشتباه فیروزه نیشابور را با کیفیت تر از هر نوع دیگر وطنی اش می دانند.
انواع فیروزه
فیروزه در دو نوع پاک (عجمی) و رگه دار(شجری) یافت می شود که نوع عجمی آن طالب بیشتری دارد ولی دربرخی از رگه دارها یا شجری ها، نگین هایی یافت می شود که حالت کلکسیونی گرفته و بسیار گران تر از عجمی معامله می شود.
به طور قطع می توان گفت قیمت فیروزه جهان را با فیروزه ایران می سنجند. فیروزه هند در مقام دوم قرار دارد.
این گوهر بسیار زیبا اولین بار در استان خراسان ایران و افغانستان از طریق ترکیه به اروپا وارد شد. اولین فیروزه ای که در جهان به ثبت رسیده است در سال 1573 در کشور انگلستان به نام “رنگ” نامیده شد.
واکنش پذیری
همانطور که گفته شد فیروزه از سختی بین 5 تا 6 برخوردار است و سفتی آن نسبتا بد نیست ولی استقامت آن در برابر مواد شیمیایی بسیار بسیار پایین است به طوری که در اصطلاح عوامانه به آن سنگ زنده می گویند و اگر در برابر مواد شیمیایی و روغن قرار بگیرد و از بین برود می گویند سنگ مرده است.
همچنین این سنگ در اثر حرارت ممکن است آب خود را از دست بدهد و رنگ آن تیره و سیاه شود پس بهتر است هر چند ماه یکبار فیروزه با پارچه نمناک پاک شود یا به مقدار کم به آن آب اسپری کنند.
زمانی که فیروزه با مواد شیمیایی روغنی برخورد کند در اولین گام رنگش به شدت تغییر می کند اگر دچار همچین مشکلی شدید قبل از اینکه مواد شیمیایی یا روغن، کاملا به عمق سنگ نفوذ کند باید آن را برای دقایقی با آب بشویید که چربی و یا موادشیمیایی در سطح بمانند و بیشتر نفوذ نکنند در این صورت شما فقط سطح فیروزه را از دست دادید و برای بر طرف کردن مشکل می شود کاری کرد ولی اگر به عمق سنگ نفوذ کند دیگر هیچ راه حلی وجود ندارد.
فیروزه بعد از تراش به طور کل توسط واکس یا روغن صیغل داده می شود تا به خود جلا بگیرد. این گوهر زیبا به خودی خود هیچ جلایی ندارد و مانند گچ است. رنگ طبیعی فیروزه از آبی کمرنگ تا سبز پررنگ می باشد.
باید این نکته را در نظر گرفت که برخی اوقات نگین های کمرنگ فیروزه را رنگ می کنند که بعد از گذشت زمان، رنگ آن کمرنگ شده و به رنگ بی کیفیت اول خود برمی گردند و آن را به اسم رنگ طبیعی فیروزه می فروشند.
اگر علاقه مند به داشتن چنین گوهر زیبایی هستید باید دو نکته را در نظر بگیرید؛ اول اینکه سنگ مورد نظر را از جای معتبر خریداری کنید و دوم اینکه در حفظ آن بسیار کوشا باشید.
خواص درمانی فیروزه
فیروزه برای تقویت چشم بسیار موثر است به طوری که در گذشته های نچندان دور از آن برای تهیه سرمه استفاده می شده است و توصیه شده نگین فیروزه را روی چشم قرار دهند.
از دیگر خواص درمانی فیروزه می توان به تقویت تارهای صوتی و دفع بیماری های ریوی و تنفسی و گلودرد اشاره کرد. همچنین فیروزه برای تسکین دردهای شکم موثر است. در قدیم فیروزه را پودر می کردند و برای مریضی که از درد شکم رنج می برد تجویز می شد.
فیروزه ضد اضطراب است و برای اصلاح گردش خون توصیه شده است همچنین باعث بالا رفتن اعتماد به نفس می شود. فیروزه برای عملکرد درست کبد نیز توصیه شده است، همچنین برای درمان سردرد و میگرن و یبوست و دفع سنگ کلیه و طهال موثر است.
سنگ فیروزه برای زنان باردار بسیار مفید است و در افراد احساس محبت و عشق ایجاد می کند.
(اطلاعات منتشر شده درباره خواص درمانی این سنگ از منابع مختلف خارجی جمع آوری شده است و به هیچ وجه به عنوان جایگزینِ روش های طب جدید توسط کارشناسان گوهرنگار توصیه نمی شود.)
خواص معنوی فیروزه
رسول اکرم (ص) می فرمایند: هر کس در روز یکبار فیروزه را نگاه کند پنج بار درهای بهشت به رویش باز می شود.
استفاده از این سنگ برای مسلمانان به خصوص آقایان بسیار توصیه شده است.
همچنین آمده است که اولین هدیه خداوند به پیامبر اسلام (ص) فیروزه بوده است که توسط جبرئیل در غار حرا به ایشان اهدا شده است.
از امام صادق (ع) نیز نقل شده است که رسول خدا فرمایند دستی که در آن انگشتر فیروزه باشد فقیر نخواهد شد.
نقل شده است که امام علی (ع) برای نصرت و یاری همیشه یکی از چهار انگشتر خود را فیروزه انتخاب میکردند.
در حلیه المتقین صفحه 33 به نقل از رسول الله (ص) آمده است: خداوند عالمیان فرمودند که من شرم می کنم از دستی که برای دعا و اجابت به سوی من بلند شود و در آن دست انگشتر فیروزه باشد او را ناامید برگردانم.
امام موسی کاظم (ع) فرمودند: خداوند توسط جبرئیل به رسول الله فیروزه هدیه دادند و رسول خدا نیز آن را به حضرت علی (ع) بخشیدند.
به طور کل می توان گفت فیروزه برای گشایش در امور بسیار موثر است.
پاسخ دادن