مقدمه
زمرد سنگی گرانبها از خانواده بریل است که درسیستم کریستالی هگزاگونال رشد و در رده سیلیکات ها جای دارد و جلای آن شیشه ای است. این سنگ به قدری مشهور و پرطرفداراست که به عنوان یکی از سنگ های ماه تولد انتخاب شده و مختص به اردیبهشتی های عزیز است.
ویژگی سنگ
زمرد دارای سختی 7.5 تا 8 است ولی از سفتی نسبتا پایینی برخوردار است به طوری که دیده شده که یک سنگ زمرد بسیار ارزشمند در فاصله 15 سانتی روی یک شیشه افتاده و کاملا خرد شده است پس باید در نگهداری آن بسیار کوشا باشیم به نحوی که اگر استفاده مدام از انگشتر زمرد دارید، بهتر است که انگشتر خود را در دست غالب نیندازید یعنی اگر راست دست هستید توصیه می شود انگشتر را در دست چپ بیندازید تا احتمال برخورد با اجسام را کاهش دهد.
پلینی (23-79 میلادی) دانشمند رومی اولین کسی بود که عنوان کرد زمرد از خانواده بریل است اما کسی تا سال ها کسی به ادعایش اهمیت نمی داد تا اینکه در قرن 19 میلادی دانشمندان صحت ادعای او را تایید کردند.
انواع پدیده در زمرد
در بعضی از زمردها پدیده های نوری تحت عنوان پدیده چشم گربه ای و پدیده ستاره ای پدیدار می شود که بسیار نادر و کمیاب هستند و برای نمایش بهتراین پدیده های نوری باید آن را به صورت دامله یا گنبدی تراش دهند.
زمرد تراپیچ
یک نوع زمرد کمیاب دیگر هم تحت عنوان زمرد های تراپیچ در سال 1879 در فرانسه معرفی شد که معادل کل آن کمتر از یک درصد زمردهای استخراج شده از کلمبیا است. این زمردها دارای ناخالصی کائولین و یا آلبیت (سفید و مشکی رنگ) هستند که با طرح ستاره شش پر، درون آن قرار دارد. در واقع وجود این دو ناخالصی، شکل چرخشی به این گوهر می دهد که آن را به عنوان زمردهای تراپیچ می شناسند.
زمرد نامش را از واژه یونانی «اسماراگودس» به معنای سبز گرفته است که البته برخی از کارشناسان معتقدند یونانیان برای نامگذاری این گوهر از ایرانیان وام گرفتند.
در زمان های باستان به هر گوهری که به رنگ سبز بود زمرد می گفتند.
معادن
زمرد را می توان در کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان، هندوستان، ماداگاسکار، زیمباوه، برزیل، زامبیا و کلمبیا یافت کرد که بهترین نوع زمرد مختص به کلمبیا و سپس زامبیا و پنجشیرافغانستان است.
زمرد ایران
“در ویکی پدیای فارسی آمده است که در ایران فقط یک معدن زمرد وجود دارد و آن هم به نام «باغ برج کرمان» در جنوب کرمان واقع شده است که با توجه به شفافیت بالا و اندازه قابل قبول آن به خارج از کشور ارسال می شود و پس از تراش، به عنوان نوعی زمرد در داخل و خارج از کشور به فروش می رسد” البته بنا به تحقیقات کارشناسان گوهرنگار، این مطلب درهیچ منبع موثق دیگری ثبت نشده است.
انواع رنگ زمرد
در زمرد رنگ های مختلفی از قبیل سبز، سبز مایل به زرد و سبز مایل به آبی دیده می شوند اما رنگ اصلی لزوماً سبز است. رنگ های زرد و آبی رنگ های ثانویه معمولی هستند که در زمردها یافت می شوند.
رنگ سبز زمرد به علت وجود مقدار ناچیزی کروم و وانادیوم در بریل خالص است. البته تا قبل از سال 1963 رنگ سبز زمرد را فقط به دلیل وجود کروم در بریل می دانستند ولی سال 1963 در برزیل زمردی یافت شد که علت رنگ سبز آن وجود وانادیوم در بریل بود.
این سنگ از سیلیکات آلمینیوم و بریلیوم تشکیل شده و در سنگ های پگماتیت یافت می شود.
تراش زمرد (پلکانی)
به علت سختی بسیار بالایی که این سنگ دارد تراش آن نیز بسیار سخت است اما با این حال تراش دهندگان از نوعی تراش مخصوص برای این سنگ زیبا استفاده می کنند که نامش پلکانی (استپ) است. آنقدر برای زمرد از این نوع تراش استفاده شده است که این نوع تراش به امرالد کات معروف شده است.
این تراش به صورت چهار گوش بوده و در اصل یکی از تراش های پلکانی است که علاوه بر زیبا کردن دو چندان این سنگ باعث افزایش مقاومت آن در برابر فشارهای مکانیکی و عوامل فیزیکی می شود.
بهسازی سنگ
در جواهرات از رنگ سبز متوسط تا تیرهی زمرد استفاده بیشتری می شود که این رنگ در زمرد کلمبیا بیشتر به چشم می خورد. البته قابل ذکر است که 90 درصد از زمردها با روغن به روش اویلینگ مورد بهسازی قرار می گیرند. به این صورت که به درون زمردها روغن تزریق می شود تا به این شکل ترک های موجود در سنگ را پر کنند که این روش علاوه بر شفاف شدن، موجب استحکام بیشتر سنگ می شود و زمرد خوش رنگ تر به نظر می رسد.
اما متاسفانه برخی از افرا سودجو به جای روغن بی رنگ در زمرد، از روغن سبز استفاده می کنند در حالیکه این عمل باعث می شود به مرور زمان روغن سبز از سنگ خارج شده و زمرد رنگ خود را از دست بدهد. حتی این افراد کار را به جایی می رسانند که در بریل بی رنگ، روغن سبز تزریق می کنند و آن را جای زمرد می فروشند که تشخیص این عمل تنها برعهده یک گوهرشناس ماهر است.
نکته بسیار مهم این است که زمردهایی که با روغن مورد بهسازی قرار گرفته اند نباید در معرض گرمای زیاد قرار گیرند.
سازندگان جواهر باید به این امر توجه کافی داشته باشند که گرمای زیاد باعث انبساط مواد روغنی شده و منجر به باز شدن ترک ها و بیرون زدن روغن از سطح گوهر می شود گاهی هم ممکن است این امر سبب ایجاد شکستگی در سنگ شود.
یکی دیگر از تقلب هایی که ممکن است، انجام شود این است که دو بریل بی رنگ را به وسیله نوعی چسب سبز به یکدیگر متصل می کنند که حتی در برخی موارد این سنگ ها ضریب شکست نوری و چگالی شان درست مانند زمرد طبیعی است که اگر کارشناس مبتدی باشد حتما در تشخیص آن اشتباه خواهد کرد.
به دلیل گرانبها بودن زمرد برخی از فروشندگان سنگ هایی را که رنگ مشابه زمرد دارند، به جای زمرد به بازار عرضه می کنند. از شبه زمردها می توان به تورمالین سبز، پریدوت، توپاز سبز، تساوریت، کنزایت، شیشه و … اشاره کرد که هر گوهرشناسی می تواند آن را به راحتی تشخیص دهد.
تشخیص زمرد طبیعی از مصنوعی
زمرد جز آن دسته از گوهرهایی است که نمونه مصنوعی آن بسیار در بازار یافت می شود و بیشتر به روش فلاکس یا روش آب و حرارت و گرما (هیدروترمال) ساخته می شود.
تشخیص راف زمرد مصنوعی (به روش هیدروترمال) از نوع طبیعی اش بسیار راحت است. زمرد در سیستم هگزاگونال به صورت طولی رشد می کند ولی زمرد مصنوعی در همین سیستم به صورت عرضی رشد می کند اما تشخیص نگین مصنوعی زمرد از نوع طبیعی آن بسیار کار دشواری است زیرا در تشخیص اکثر گوهرهای طبیعی از نوع مصنوعی آنها یک ریز فاکتور بسیار مهم به کارشناسان خیلی کمک می کند که آن هم وجود ناخالصی ها در درون گوهر های طبیعی است که در نمونه مصنوعی آن دیده نمی شود ولی در زمرد، سازندگان این صنعت ناخالصی هایی شبیه به نوع طبیعی آن در درون زمرد مصنوعی ایجاد می کنند. حتی توانسته اند ناخالصی های سه فازی هم در زمرد مصنوعی ایجاد کنند که تشخیص آن فقط توسط کارشناسان ماهر قابل شناسایی است.
کارشناسان گوهرنگار این افتخار را دارند که برای شناسایی زمرد طبیعی از مصنوعی جهت راهنمایی در خدمت شما عزیزان باشند.
تاریخچه
از شواهد و قرائن اینگونه به نظر می رسد که فروش زمرد به شش تا هفت هزار سال قبل از میلاد در ایران و یونان باستان باز می گردد.
از لحاظ تاریخی اولین زمردها در کنار دریای سرخ مصر که معروف به معادن کلئوپاترا بود، استخراج می شد که در قرون وسطی این معادن طوری از بین رفت که حتی مکان دقیق آن تا قرن ها نامشخص بود.
اوایل قرن 19 در سال 1818 کالیود از سوی پادشاه مصر به جست و جوی معادن پرداخت و این معادن را بلاخره در دامنه کوه های جبل سیکائیت و جبل زوبارا یافت که به نام معدن کئولوپاترا نامگذاری شد ولی متاسفانه در اوایل قرن 20 زمردهای این معدن تمام شد.
اولین نوع استخراج شده زمرد را در سال 330 قبل از میلاد به مصری ها نسبت می دهند اما اشیائی از جنس زمرد پیدا شدند که متعلق به رامسس دوم به 1300 سال قبل از میلاد برمی گردد. البته دفینه هایی از ایرانیان و عثمانیان پیدا شده که در واقع از زمرد پنجشیر افغانستان که آن موقع متعلق به ایران بود نسبت می دهند. در هند باستان زمرد از آفریقا توسط کشتی به این منطقه می رسید.
ناخالصی در زمرد
تفاوت بین زمرد پنج شیر و زمرد کلمبیا در رنگ و نوع ناخالصی آن است. رنگ زمرد کلمبیا به نسبت تیره تر از زمرد پنجشیر و حتی سایر زمردهای دیگر نقاط جهان است و ناخالصی سه فازی را تنها در زمرد کلمبیا می توان یافت و سایر زمردهای جهان دارای ناخالصی های دو فازی هستند. نکته قابل توجه اینکه ممکن است نگین زمرد کلمبیا از قسمتی از راف جدا شده باشد که کریستال سه فازی در آن وجود نداشته باشد پس باید در نظر گرفت نبود کریستال سه فازی در زمرد کلمبیا دلیلی بر اثبات غیرکلمبیایی بودن زمرد نیست.
نکته دیگر این است که بعضی مواقع زمرد پنجشیر و زامبی از لحاظ رنگ بسیار شبیه کلمبیا در می آید که آن را در بازار به نام زمرد کلمبیا عرضه می کنند پس باید در نظر گرفت که رنگ چمنی در زمرد طرفدار بیشتری دارد لذا فارغ از نام کشور مبدا باید به رنگ زمرد بیشتراهمیت داد.
ویژگی معنوی زمرد در ادیان مختلف
زمرد به دلیل رنگ سبزش در همه ادیان الهی مقدس شمرده شده است.
آستک و اینکا دو قبیله بزرگ درآمریکای جنوبی سنگ زمرد را به عنوان خدا می پرستیدند. در مصر قدیم این گوهر نماد زندگی ابدی و هدیه ای از طرف خدا شناخته می شد.
باستانیان عقیده داشتند این گوهر پاکدامنی و نجابت را برای صاحب خود به ارمغان می آورد و او را از ارواح شیطانی دور نگه می دارد.
در یونان باستان، زمرد بسیار مورد احترام بود. ارسطو یکی از افراد مشهوری است که به این گوهر علاقه زیادی داشت و اعتقاد داشت که استفاده از این گوهر باعث افزایش سود در تجارت است و موجب آرامش و تسلای خاطر می شود و همچنین به حل و فصل پرونده ها کمک می کند.
ارسطو استفاده از آن به صورت گردنبند و انگشتر را برای جلوگیری از بیماری صرع بسیار واجب می دانست.
نقل است که روزی در ساعت مشخصی قرار به سخنرانی داشت فقط به دلیل اینکه سنگ زمردش همراهش نبود سخنرانی را لغو کرد.
از دیگر افراد مشهوری که به زمرد علاقه وافری داشت ملکه کلئوپاترا بود.
در تورات زمرد یکی از سنگهای زیربنای شهر بیتالمقدس معرفی شده است، بدین جهت زمرد نزد قوم بنی اسرائیل ارج و قرب خاصی دارد.
باید توجه داشت که در گذشتههای دور، زمرد هم در جواهرات استفاده می شد و هم جنبه دارویی داشت به طوری که پزشکان، خوردن یا تنقیه (شیاف) زمرد و پودر جوشانده آن را تجویز میکردند.
همچنین شاهان ترک نیز از عاشقان زمرد به شمار می آمدند. به ویژه برای زمرد خاصیت دارویی و شفابخشی بیش از گوهرهای دیگر قائل بودند. مثلاً جوشانده زمرد را برای علاج سرطان و همچنین درمان اسهال خونی تجویز میکردند.
پزشکان یونانی از دود پودر زمرد برای درمان مارگزیدگی، سرماخوردگی و تنگی نفس استفاده میکردند.
عینک و ذره بین زمرد که کاربرد تزیینی و سمبلیک دارد
در برخی فرهنگها زمرد هدیه مرسوم پنجاه و پنجمین سالگرد ازدواج بشمار میرود. همچنین در برخی دیگر از فرهنگ های بشری، زمرد به عنوان گوهر بیست و سی و پنجمین سالگرد ازدواج استفاده میشود.
خواص درمانی
از خواص درمانی این گوهر می توان به ارتقادهنده حافظه و تمرکز، درمان بیماری های قلبی، جلوگیری از پیری زودرس، تقویت چشم ها، کمک به معالجه بیماری های نظیر سرع و جزام و تشنج و کبدی، تقویت معده، رفع مسموییت، تقویت لثه و دندان ها، بالابردن سیستم ایمنی و عصبی و درمان بیماری های روحی روانی اشاره کرد.
(اطلاعات منتشر شده درباره خواص درمانی این سنگ از منابع مختلف خارجی جمع آوری شده است و به هیچ وجه به عنوان جایگزینِ روش های طب جدید توسط کارشناسان گوهرنگار توصیه نمی شود.)
خواص معنوی
رسول اکرم (ص) فرمودند دست کردن انگشتر زمرد باعث برطرف شدن فقر می شود. همچنین امیرالمومنین (ع) می فرمایند این انگشتر باعث آسان شدن و گره گشایی در کارها می شود.
امام رضا (ع) می فرمایند داشتن انگشتر زمرد فقر را به ثروت تبدیل می کند.
از خواص معنوی این گوهر می توان گفت که محبت بین دوستان را زیاد می کند و باعث ایجاد وحشت میان دشمنان می شود. استفاده از گردنبند زمرد دور کننده سحر و جادوست و باعث افزایش بصیرت درون و دید معنوی می شود.
پاسخ دادن